จันดี” เมืองน่าอยู่ ผู้คนน่ารัก มากนักใจบุญ
แรกเริ่มเดิมทีชุมชนคนจันดี เป็นชุมชนคนจีนโพ้นทะเลเข้ามาอาศัยอยู่และเพิ่มจำนวนขึ้นเรื่อยๆการคมนาคมทางน้ำเป็นหลัก ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2450 เส้นทางคมนาคมทางรถไฟได้เกิดขึ้นมีพื้นที่ตั้งอยู่ในตำบลฉวาง อำเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช มีการเปลี่ยนแปลงจัดปรับตำบลใหม่ “จันดี” จึงเปลี่ยนไปขึ้นกับตำบลไสหร้า อำเภอฉวาง และเมือชุมชนขยายตัวขึ้น จึงได้มีการรวบรวม 5 หมู่บ้านเข้าด้วยกันขอจัดตั้งเป็นตำบล “ตำบลจันดี” เมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม 2542 “จันดี” จึงได้เปลี่ยนชื่อจาก “สุขาภิบาลจันดี” มาเป็น “เทศบาลตำบลจันดี” นับแต่นั้นมา ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ ค้าขาย กรีดยาง การเกษตร สำหรับอาชีพเกษตรกรรม ส่วนใหญ่จะกระจายตัวอยู่รอบนอกชุมชน เช่น การทำสวนยาง และสวนผลไม้ ได้แก่เงาะ มังคุด เป็นต้นผลผลิตทางการเกษตรที่สำคัญ คือยางพารา ทุนชุมชน สวนสมุนไพร 9 รส ป่ายางตามรอยโป + พ่อเฒ่า บ้านนายาวพัฒนาการเกษตร ศูนย์ส่งเสริมสุขภพแพทย์แผนไทย
วิถีชีวิตดั้งเดิมปรับเข้าสู่นโยบายสาธารณะ
ย้อนรอยรุ่นโป + พ่อเฒ่า (คุณปู่ คุณตา) ในอดีตวิถีการดำรงชีวิตของคนในชุมชนมีความเป็นอยู่แบบเรียบง่าย มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ซึ่งกันและกัน มีความสามัคคีในชุมชน การกินการอยู่ได้อาศัยพืชผัก ผลไม้ สมุนไพร สัตว์เลี้ยงที่มีอยู่ในป่ายาง ปลอดสารเคมี และมีสรรพคุณทางยา ทำให้สุขภาพแข็งแรงมีอายุยืนนานชุมชนจึงมีแนวคิดที่จะร่วมกัน ทำการเกษตรผสมผสานแบบยั่งยืนในสวนยางพารา ปรับสภาพพื้นที่ว่างเปล่าระหว่างต้นยางด้วยการปลูกพืชผักผลไม้สมุนไพรแซมในสวนยาง ความอุดมสมบูรณ์ในสวนยางก็เกิดขึ้นมากมายทางชีวภาพสร้างแหล่งอาหารในครอบครัว ชุมชน ท้องถิ่นอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน และสร้างจิตสำนึกให้คนในชุมชนรักท้องถิ่นบ้านเกิดและสำนึกในความเป็นอยู่ของคนเก่าแก่รุ่นโป + พ่อเฒ่า
หลายภาคส่วนที่เกี่ยวข้องมีความเห็นร่วมเกิดการมีส่วนร่วมในรูปแบบนโยบายสาธารณะ
ภาคส่วนต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับโครงการนี้ มี โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช สาธารณสุขอำเภอ รพ.สต.บ้านสวนจีน สป.สช.เทศบาลตำบลจันดี สภาองค์กรชุมชนเทศบาลตำบลจันดี การสนับสนุนจากภาคส่วนต่าง ๆ เช่น โครงการวิถีพุทธ วิถีธรรม วิถีไทย เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพด้วยภูมิปัญญาไทย สนับสนุนจาก สสอ.ฉวาง โครงการธรรมา – นามัย การดูแลสุขภาพด้วยธรรมมะ โครงการกินผักเป็นยา โครงการทำเทียนตะไคร้หอมไล่ยุง โครงการแปรรูปสมุนไพรเป็นยารักษาโรค โครงการปิ่นโตเพื่อสุขภาพ สนับสนุนจาก สป.สช.เทศบาลตำบลจันดี และโครงการ วิถีชุมชนน่าอยู่ฟื้นฟูแพทย์แผนไทย สนับสนุนจาก สสส. โดยมีคณะทำงานในชุมชน เช่น สมาชิกสภาเทศบาลตำบลจันดี อสม.ตำบล กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ปราชญ์ชาวบ้าน หมอพื้นบ้าน
ข้อมูลวิชาการ คือโครงการวิถีชุมชนน่าอยู่พื้นฟูแพทย์แผนไทย ที่ทำร่วมกับ สสส. ได้ทำคู่มือ นวดฝ่าเท้าเพื่อสุขภาพ คู่มือ หมอ 6 คน 6 ด้าน คู่มือนวดตัวเพื่อสุขภาพ คู่มือการบริหารกายแบบฤาษีตัดตน สวนสมุนไพร 9 รส เป็นแหล่งเรียนรู้ให้กับคนในชุมชน นักเรียน นักศึกษา หน่วยงานองค์กรต่าง ๆ ได้เข้ามาศึกษาเรียนรู้
จากการดำเนินงานได้รับความร่วมมือจากหลากหลายหน่วยงาน โดยเฉพาะทางเทศบาลตำบลจันดี ได้รับการบรรจุในแผนพัฒนาท้องถิ่นระยะ 4 ปี (พ.ศ. 2561 – 2564) ในเรื่องที่สำคัญได้แก่ (1) โครงการปรับปรุงพัฒนาตลาดชุมชนพอเพียง จำนวน 20,000 บาท เพื่อปรับปรุงพัฒนาตลาดชุมชนพอเพียงให้ได้มาตรฐาน (2) โครงการสนับสนุนการปลูกพืชสมุนไพร จำนวน 50,000 บาท เพื่อส่งเสริมให้ประชาชนรู้จักพืชสมุนไพรและนำไปใช้ประโยชน์เพื่อสุขภาพ และ (3) โครงการส่งเสริมสนับสนุน/อุดหนุนการดำเนินกิจการของชุมชน-ชมรมและองค์กรต่างๆ จำนวน 50,000 บาท เพื่อส่งเสริมกิจกรรมของชุมชน รวมถึงการดำเนินงานของสภาองค์กรชุมชนเทศบาลตำบลจันดี
นโยบายสาธารณะที่สามารถสู่การปฏิบัติได้จริง
ทางกลุ่มปลูกแปรรูปสมุนไพรตำบลจันดี ได้เชื่อมโยงแผนงานโครงการเพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมและขับเคลื่อนได้อย่างเป็นรูปธรรม สนับสนุนให้ทางการดำเดินงานตามแผนงานที่เสนอไป
การขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพ โดยให้เกิดผลเป็นรูปรูปธรรมในชุมชนท้องถิ่นนี้ คือโครงการที่ได้บรรจุในแผน สป.สช.ทต. จันดี และสภาองค์กรชุมชนแล้ว มีนโยบายคือการปลูกพืชผักสมุนไพรในชุมชน จำนวน 100 ครัวเรือนและขยายผลเพิ่มขึ้นในทุกๆปี สร้างความสำคัญและประโยชน์ของพืชผักสมุนไพรให้กับชุมชน
บทสรุปประสบการณ์ความสำเร็จ
“สวนสมุนไพร 9 รส “ ได้รับการสนับสนุนจากกองทุนหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเทศบาลตำบลจันดี เพื่อรวบรวมสมุนไพรที่มีอยู่ในชุมชนกว่า 200 ชนิด นำมาจัดให้เป็น หมวด หมู่ บอกชื่อสมุนไพร ชื่อวิทยาศาสตร์ ชื่อวงศ์ สรรพคุณ ส่วนที่นำมาใช้ทำยาของสมุนไพรนั้น ๆ เพื่อความสะดวกในการนำไปใช้รักษาโรคแก้อาการต่าง ๆ และใช้เป็นสถานที่เรียนรู้ของคนในชุมชนและบุคคลทั่วไป เพื่ออนุรักษ์สืบทอดไว้ซึ่งภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านแพทย์แผนไทยให้อยู่คู่ ชุมชน สังคม ตลอดไป
ผู้ประสาน นางธัญวลัย คงมา
344 หมู่ 5 ตำบลจันดี อำเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช โทร.081-2709218
