แผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่น

แผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่น

แผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่นเป็นเครื่องมือขององค์กรชุมชนในการกำหนดอนาคตของตนเอง เพื่อพัฒนาไปสู่”ชุมชนเข้มแข็งจัดการตนเอง”ตามวิสัยทัศน์ของขบวน

การวางแผนพัฒนาชุมชน(Community Development) ที่ผ่านมาหลายทศวรรษนั้น ผู้ที่วางแผนคือหน่วยงานที่รับผิดชอบในการพัฒนาชุมชนทั้งหลาย ประชาชนเป็นเพียง “ผู้เข้าร่วม”ในกระบวนการพัฒนาเท่านั้น แต่กระบวนการพัฒนาสมัยใหม่นั้นเน้นประชาชนเป็นศูนย์กลางการพัฒนา (Community-driven Development) ประชาชนจะเป็นศูนย์กลางการพัฒนาได้ เขาต้องมีแผนพัฒนาของตนเอง

การวางแผนพัฒนาชุมชนระดับตำบลของขบวนองค์กรชุมชนเริ่มต้นอย่างจริงจังในราวปี 2542-2543 โดยการสนับสนุนของมูลนิธิหมู่บ้าน ต่อมากองทุนเพื่อสังคม (Social Investment Fund: SIF) ได้ขยายผลการทำงานไปยังหลายพื้นที่ทั่วประเทศในราวปี 2545 เมื่อการทำงานของกองทุนสิ้นสุดลง สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนได้ทำงานต่อยอดโดยการส่งเสริมการจัดทำแผนชุมชนประมาณปี 2547 ต่อเนื่องมาจนถึงปี 2552 โดยมี”เครือข่ายแผนแม่บทชุมชนพึ่งตนเอง4ภาค” เป็นเครือข่ายสำคัญที่ขับเคลื่อนงานดังกล่าว มีการจัดทำแผนแม่บทชุมชนระดับตำบลในพื้นที่ 222 ตำบลในปี 2547 และขยายผลไปเป็นพื้นที่รวมกว่า 1,400 ตำบลในปี 2550 และยกระดับเป็น”แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมตำบล”ในปี 2552 ต่อมาการจัดทำแผนชุมชนก็กลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนาชุมชนซึ่งเป็นที่ยอมรับกันทั่วไป หน่วยงานต่างๆที่เกี่ยวข้องทั้งหน่วยงานส่วนท้องถิ่นและภูมิภาคมีการกำหนดให้แผนของหน่วยงานเชื่อมโยงกับแผนของชุมชน

ตั้งแต่ปี 2547 เป็นต้นมา เครือข่ายองค์กรชุมชนทั่วประเทศได้เริ่มส่งเสริมกระบวนการ “ฟื้นฟูชุมชนท้องถิ่น”ในพื้นที่ต่างๆ ต่อมายกระดับเป็นการพัฒนาไปสู่”ชุมชนท้องถิ่นจัดการตนเอง” ประกอบกับมีการจัดตั้งสภาองค์กรชุมชนตั้งแต่ปี 2551 เป็นต้นมา และสถาบันกำหนดแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาของสถาบันระหว่างปี 2555-2559 มียุทธศาสตร์หลักคือ “การพัฒนาโดยใช้พื้นที่เป้นตัวตั้ง สนับสนุนให้ชุมชนท้องถิ่นมีระบบการพัฒนาที่ไปสู่การจัดการตนเอง” สถาบันจึงได้ส่งเสริมให้สภาองค์กรชุมชนและเครือข่ายองค์กรชุมชนในตำบล/เมือง จัดทำแผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่นอีกครั้งในปี 2556 และดำเนินการเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน แผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่นส่วนใหญ่ดำเนินการโดยสภาองค์กรชมุชน

แผนดังกล่าวเป็นแผนพัฒนารวมในทุกเรื่องที่เป็นปัญหาของชุมชน เป็นแผนระยะ3-5 ปี ประกอบด้วยโครงการที่เครือข่ายองค์กรชุมชนดำเนินการเอง โครงการที่ดำเนินการร่วมกับหน่วยงานและโครงการที่เสนอให้หน่วยงานดำเนินการ เพราะเกินกำลังขององค์กรชุมชน

นอกจากแผนในระดับตำบลแล้ว พอช.ยังสนับสนุนให้เครือข่ายองค์กรชุมชนจัดทำแผนพัฒนาระดับจังหวัดและแผนพัฒนาระดับกลุ่มจังหวัดด้วย

ในปีงบประมาณ 2562 มีเครือข่ายองค์กรชุมชนระดับจังหวัดเชื่อมโยงแผนกับหน่วยงานระดับจังหวัดจำนวน32 จังหวัดและดำเนินการต่อเนื่องในปี 2563 ได้รับงบประมาณสนับสนุน 190 ล้านบาท และมีการเชื่อมโยงกับแผนพัฒนาจังหวัดเพิ่มอีกจำนวน32 จังหวัดในปี 2563 ได้รับงบประมาณสนับสนุนจำนวน 198 ล้านบาท

แผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่น 2556-2563

ปีงบประมาณ	จำนวนตำบลจัดทำแผน	จำนวนจังหวัดจัดทำแผน
2556	261	–
2557	362	–
2558	374	–
2559	1,540	–
2560	935	–
2561	510	25
2562	518	44
2563	700	32
รวม	5,200*	101*

 

หมายเหตุ *พื้นที่ตำบล/จังหวัดมีการนับซ้ำ เพราะหลายตำบล/จังหวัดเป็นการยกระดับการทำแผนในแต่ละปีมีการปรับปรุงแผนหรือพัฒนาแผนให้ครอบคลุมมิติการพัฒนาด้านต่างๆมากขึ้น