“ไม้กวาดดอกหญ้า เป็นผลิตภัณฑ์ที่คนบ่อภาคทำใช้ในครัวเรือนมาตั้งแต่อดีต โดยใช้ความรู้ดั้งเดิมในการทำ แต่เมื่อมีการพัฒนาทางเศรษฐกิจขึ้น หน่วยงานได้เล็งเห็นต้นทุนที่มีอยู่ในพื้นที่ชุมชน จึงได้พัฒนาศักยภาพชุมชน ในการทำไม้กวาดดอกหญ้าให้มีความคงทน มีรูปลักษณ์ที่สวยงาม และพัฒนาสู่การเป็นสินค้าชุมชน”
“ตำบลบ่อภาค”ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของอำเภอชาติตระการ มีพื้นที่ทั้งสิ้น 570 ตารางกิโลเมตร หรือ 365,250 ไร่ ภูมิประเทศเกือบทั้งหมดมีสภาพเป็นป่าเขาสูงชันพื้นดินลูกรัง มีที่ราบหุบเขาใช้สำหรับการเกษตรประมาณ 615 ไร่ มีลำน้ำภาคไหลผ่านบริเวณตอนกลางตามแนวยาวของพื้นที่ และด้วยสภาพพื้นที่เป็นป่าเขามีความอุดมสมบูรณ์ จึงเหมาะแก่การเจริญเติบโตของดอกไม้กวาดและไม้ไผ่ ประกอบกับไม่มีคนทำลาย ทำให้ดอกไม้กวาดแพร่ขยายอย่างรวดเร็วและมีจำนวนมาก
โดยย้อนไปก่อนปีพ.ศ.2550 ในพื้นที่บนภูเขาของตำบลบ่อภาคมีดอกไม้กวาดจำนวนมาก ชาวบ้านนิยมนำดอกไม้กวาดมามัดรวมกันทั้งก้านเพื่อใช้กวาดบ้าน เป็นการทำใช้เองในครัวเรือนไม่ได้มีการทำเพื่อจำหน่าย จนกระทั่งในปีพ.ศ.2550 หน่วยพัฒนาการเคลื่อนที่ 34 (นพค 34) เข้ามาสนับสนุนการจัดตั้งกลุ่มการทำไม้กวาดดอกหญ้า จัดหาวิทยากรในการอบรมมาสอนโดยชักชวนชาวบ้านที่สนใจเข้ามาเรียนรู้และให้รวมกลุ่มจัดตั้งกลุ่มไม้กวาดดอกหญ้าโดยมีเงินงบประมาณสนับสนุนบางส่วนและมีการลงหุ้นร่วมกันทุกปีๆ ละ 100 บาท ซึ่งมีสมาชิกเริ่มแรกจำนวน 30 คน (ปัจจุบันมีสมาชิกเพิ่มขึ้นเป็น 50 คน) มีการแต่งตั้งคณะกรรมการในการดำเนินการอย่างชัดเจน
ปีพ.ศ.2555 สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอชาติตระการ องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อภาค สำนักงานเกษตรอำเภอชาติตระการเข้ามาสนับสนุนการขึ้นทะเบียนไม้กวาดดอกหญ้าเป็นสินค้า OTOP ของตำบลบ่อภาค
จากนั้นในปีพ.ศ.2560 สภาองค์กรชุมชนตำบลบ่อภาคและองค์การบริหารส่วนตำบลบ่อภาค ร่วมกันจัดให้มีการอบรมถ่ายทอดความรู้การทำไม้กวาดดอกหญ้าให้กับคนรุ่นใหม่ในชุมชน จนปัจจุบันผลิตภัณฑ์ไม้กวาดดอกหญ้าของตำบลบ่อภาคมีรูปแบบที่หลากหลายมากขึ้น ตรงกับความต้องการของตลาดมากขึ้น สามารถสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนเป็นอย่างดี
เคล็ดลับของการทำไม้กวาดดอกหญ้ามีเทคนิคที่สำคัญ ดังนี้
วิธีการเก็บดอกไม้กวาด ดอกไม้กวาดเป็นองค์ประกอบสำคัญในการทำไม้กวาดดอกหญ้า การคัดเลือกดอกไม้กวาดจึงเป็นขั้นตอนที่สำคัญมากในการผลิตไม้กวาดดอกหญ้าที่มีคุณภาพสูง ชาวบ้านตำบลบ่อภาคมีเทคนิคในการเก็บไม้กวาดดอกหญ้า คือ จะต้องเก็บดอกไม้กวาดในช่วงเดือนมกราคมเพราะดอกหญ้าจะบานกำลังพอดี สีเขียวสวย การเก็บไว้ใช้ทั้งปีโดยจะนำมาเก็บในอาคารทั้งสดๆ จะไม่ตากแดดหรือตีเอาเกสรดอกออก เวลาจะนำมาทำถึงจะนำมาตากแดดและตีเกสรออกเพราะหากตากแดดและตีไว้มากๆ จะทำให้สีดอกหญ้าดูเก่า และเปราะหักง่ายไม่มีความคงทน
เทคนิคในการทำให้ไม้กวาดคงทน ไม้กวาดดอกหญ้าของตำบลบ่อภาค ถือว่ามีความคงทนมาก โดยชาวบ้านมีเทคนิคในการทำให้ไม้กวาดคงทนโดยการใช้ขี้ยางที่ได้จากยางไม้ในการทาเคลือบเพื่อให้ไม้กวาดแน่นและมีความคงทนใช้งานได้นานขึ้นเพราะยางไม้จะมีความเหนียวมากกว่าแเลคเกอร์หรือกาว ซึ่งยางไม้นี้หาได้จากในพื้นที่ป่าบริเวณใกล้เคียงชุมชนเอง แต่ในปัจจุบันหายากขึ้น
การดำเนินงานของกลุ่มไม้กวาดดอกหญ้า มีการแต่งตั้งคณะทำงานอย่างชัดเจน มีการแบ่งรายรับรายจ่ายเป็นหมวดหมู่ สมาชิกสามารถตรวจสอบได้ตลอดเวลา ในเดือนมกราคมของทุกปีจะมีการประชุมหารือในการจัดชื้อวัตถุดิบจากชาวบ้านโดยจะกำหนดราคารับชื้อ ดังนี้
– ด้ามหวายราคาด้ามละ 5 บาท
– ด้ามไม้ราคาด้ามละ 3 บาท
– ดอกไม้กวาดสดราคาฟุตละ 23-25 บาท
– ขี้ยางกิโลกรัมละ 100 บาท
– ส่วนไหมที่ใช้ในการเย็บก็ชื้อตามท้องตลาด
ทั้งนี้ทุนในการดำเนินงานจะใช้เงินทุนหมุนเวียนในกลุ่มจัดชื้อและทำการแจกจ่ายให้แก่สมาชิกไปทำ ซึ่งจะกำหนดให้ส่งไม้กวาดทุกวันที่ 15 และ 30 ของทุกเดือน จากนั้นทางกลุ่มจะคิดราคาค่าแรงให้แก่สมาชิกเป็นด้ามๆ ละ 10 บาท โดยคำนวนจากราคาวัตถุดิบดังนี้คือ
- ด้ามราคา 5 บาท
- ดอกไม้กวาดฟุตละ 40 บาท (1 ฟุตทำไม้กวาดได้ 4 ด้าม)
- ไหมเย็บราคา 2 บาท
- ขี้ยางราคา 3 บาท
รวมต้นทุนราคาด้ามละ 20 บาท ขายราคาด้ามละ 40 บาทกำไร 20 บาทต่อด้าม แบ่งให้สมาชิกด้ามละ 10บาท เก็บเข้ากลุ่ม 10 บาท สมาชิกแต่ละคนจะได้รับเงินปันผลมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับความขยันของสมาชิกเอง
กลุ่มไม้กวาดดอกหญ้าได้รับการยอมรับจากหลายๆ หน่วยงานและเข้ามาให้การสนับสนุน ร่วมขับเคลื่อนกลุ่ม เช่น องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อภาค สภาองค์กรชุมชนตำบลบ่อภาค กรมการพัฒนาชุมชน เป็นต้น คนรุ่นใหม่ๆ ก็ให้ความสนใจเข้ามาเรียนรู้และร่วมถ่ายทอดความรู้จากรุ่นสู่รุ่นและมีการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ให้ทันสมัย สวยงาม หลากหลายการใช้งาน เช่น การเล่นสีดอกไม้กวาดโดยการใช้สีอ่อนและเข้มสลับกัน การทำไม้กวาดสำหรับกวาดเพดาน ใช้ในรถยนต์ เป็นต้น
ปัจจุบันกลุ่มไม้กวาดดอกหญ้ามีสมาชิกจำนวน 60 คน ซึ่งมีทั้งเยาชนคนรุ่นใหม่และผู้สูงอายุมีการเชื่อมโยงกับกลุ่มไม้กวาดดอกหญ้าบ้านนาจานในการหาตลาดรองรับสินค้าเพื่อกระจายสินค้าออกสู่อำเภอและจังหวัดอื่นๆ มากขึ้น มีเงินทุนหมุนเวียนเพิ่มขึ้นทุกๆ ปี ในปัจจุบันกลุ่มมีเงินทุนหมุนเวียนจำนวน 15,000 บาท ซึ่งมาจากงบประมาณสนับสนุนจากองค์การบริหารส่วนตำบลบ่อภาคและหน่วยพัฒนาการเคลื่อนที่ 34 (นพค 34) ผลกำไรจากการขายไม้กวาดและการลงหุ้นร่วมกันของสมาชิก อีกทั้งสมาชิกมีรายได้เพิ่มขึ้นประมาณเดือนละ 2,000 – 3,000 บาทสมาชิกมีความสามัคคี มีการประชุมปรึกษาหารือและร่วมกันแก้ไขปัญหา
กลุ่มมีการจัดสวัสดิการให้แก่สมาชิกโดยหักเงินสวัสดิการต่างๆจากยอดขาย 15% จากยอดขายในแต่เดือนดังนี้ คือ เจ็บป่วยนอนโรงพยาบาลจ่ายค่ารักษาคืนละ 300 บาท 1 ปี ไม่เกิน 10 คืน, จัดกิจกรรมรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุในวันสงกรานต์ ร่วมสนับสนุนอาหารกลางวันเวลาที่หมู่บ้านจัดกิจกรรมต่างๆ
