สมาชิกกลุ่มผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริ ตำบลแม่อิง อำเภอภูกามยาว จังหวัดพะเยา ซึ่งเป็นกลุ่มเกษตรกรรายย่อย ทำนาปลูกข้าวเป็นหลัก หลังจากเก็บเกี่ยวผลผลิต จะว่างงาน บางส่วนต้องไปรับจ้างนอกพื้นที่ หันมาประกอบอาชีพเสริมนอกภาคเกษตร สู้ภัยโควิด-19 เป็นช่างหัตถศิลป์ผ้ามัดย้อมชิโบริ ทำงานอยู่ในบ้าน ในชุมชน มาร่วมกันผลิตสินค้าจากผ้ามัดย้อมชิโบริในนาม “แม่อิงชิโบริ – mae ing shibori” โดยสร้างสรรค์งานหัตถศิลป์ ออกแบบและตัดเย็บ โดยใช้วัสดุและแรงบันดาลใจจากธรรมชาติที่อยู่รอบตัว ด้วยภูมิปัญญาล้านนาดั้งเดิม เรื่องการย้อมผ้า ร่วมกับศาสตร์และศิลป์ของญี่ปุ่นที่เป็นสากล ผสานกับองค์ความรู้ นวัตกรรมและเทคโนโลยี จากคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา เรื่องสีย้อมจากธรรมชาติ เป็นการเชื่อมโยงและประสานทั้งวิทยาศาสตร์และศิลปศาสตร์เข้าไว้ด้วยกัน โดยช่างฝีมือชาวนาบ้านแม่อิง
จากวิกฤตชุมชน เมื่อต้นเดือนสิงหาคม พุทธศักราช 2562 เกิดวาตภัยพายุวิภาพัดผ่านพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย สร้างความเสียหายเป็นบริเวณกว้าง ตำบลแม่อิง อำเภอภูกามยาว ซึ่งเป็นแหล่งปลูกข้าวสำคัญของจังหวัดพะเยา ได้รับผลกระทบจากวาตภัยพายุวิภาดังกล่าวด้วยเช่นกัน มีเกษตรกรหลายร้อยครัวเรือนในพื้นที่ประสบปัญหา นาล่มเสียหาย จึงจำเป็นต้องหาอาชีพเสริมนอกภาคการเกษตรเข้ามาเป็นรายได้อีกทางหนึ่งอย่างเร่งด่วน อาชีพช่างผ้ามัดย้อมชิโบริจึงเป็นทางเลือกที่น่าสนใจ เพราะในท้องถิ่นมีปราชญ์ด้านนี้อยู่แล้ว คือ นาย เอกรินทร์ ลัทธศักย์ศิริ ผู้ที่สนใจศึกษาค้นคว้าเรื่องศิลปะการออกแบบลวดลายผ้าด้วยการมัดย้อมสี โดยเดินทางไปศึกษาดูงานเรื่องการมัดย้อมผ้าในต่างประเทศหลายที่ อาทิ ประเทศภูฏาน ประเทศเนปาล ประเทศอินเดีย และหลายเมืองในมณฑลยูนนาน ประเทศจีน เป็นต้น นอกจากนี้ยังผ่านการอบรมเรื่องงานผ้ามัดย้อมจากศิลปินผู้สร้างสรรค์ผลงานหัตถศิลป์ผ้ามัดย้อมชิโบริแบบญี่ปุ่น จากนั้นจึงได้ทดลองผลิตงานหัตถศิลป์และออกแบบลวดลายผ้าด้วยการมัดย้อมสี โดยกรรมวิธีต่างๆด้วยตนเองอย่างสม่ำเสมอ ทั้งการใช้สีย้อมจากธรรมชาติและสีย้อมแบบสังเคราะห์ มาเป็นวิทยากรในการฝึกอบรมให้แก่เกษตรกรและแม่บ้านในพื้นที่ จนเกิดเป็นกลุ่มอาชีพช่างผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริขึ้น
สมาชิกกลุ่มผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริ และเครือข่ายเกษตรกรที่เกี่ยวข้อง ในชุมชนและนอกชุมชน จำนวนกว่า 50 ราย รวมตัวกันขึ้นทะเบียนเป็น กลุ่มอาชีพช่างผ้ามัดย้อมชิโบริ กับสำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอภูกามยาว และ วิสาหกิจชุมชนกลุ่มผ้ามัดย้อมชิโบริสีธรรมชาติแม่อิง กับสำนักงานเกษตรอำเภอภูกามยาว มีการจัดตั้งคณะกรรมการกลุ่ม แบ่งเป็นแผนกเตรียมชิ้นงาน แผนกมัดย้อม แผนกเย็บ และแผนกจัดจำหน่าย โดยรับซื้อวัตถุดิบต่างๆจากเกษตรกรในชุมชนและเครือข่าย สร้างงาน สร้างอาชีพ ให้กับสมาชิก
ชิโบริ (Shibori) คือ คำในภาษาญี่ปุ่น ที่หมายถึงการสร้างลวดลายลงบนผ้า โดยปิดกั้นส่วนหนึ่งส่วนใดของผ้าไม่ให้ติดสี แล้วจึงนำไปย้อม ด้วยวิธีผูก พับ มัด รัด ผูกเป็นปม หนีบจับ เนาและเย็บ หรือวิธีผสมผสาน ชิโบริเป็นศิลปะการย้อมผ้าแบบญี่ปุ่นที่ได้รับการฝึกฝนและถ่ายทอดกันมาอย่างยาวนานกว่าหนึ่งพันสามร้อยปีในประเทศญี่ปุ่น ปัจจุบันเป็นเทคนิคการย้อมที่ใช้กันทั่วโลก สามารถสร้างงานหัตถศิลป์บนผืนผ้าที่งดงามและมีเอกลักษณ์โดดเด่นไม่ซ้ำใคร
เพราะในพื้นที่ตำบลแม่อิงและตำบลใกล้เคียง มีเกษตรกรรายย่อยหลายรายที่ปลูกดอกดาวเรืองเพื่อตัดจำหน่าย แต่ประสบปัญหาดอกล้นตลาด ขายไม่ได้ในบางช่วง ต้องทิ้งดอกที่บานแล้วไปอย่างน่าเสียดาย ตามหัวไร่ปลายนายังมีต้นยูคาลิปตัสที่เปลือกมีคุณสมบัติย้อมสีได้ ถูกตัด ริด กิ่งก้านออกในช่วงฤดทำนา มีการนำไม้ฝาง ใบหูกวาง ใบอะโวคาโด้ มาสกัดเป็นสีย้อม และส่งเสริมให้ฟื้นการปลูกคราม เพื่อผลิตเป็นสีย้อมโดยวิธีการทางวิทยาศาสตร์ที่ชาวบ้านก็สามารถทำเองได้ เมื่อได้รับการถ่ายทอดความรู้จากมหาวิทยาลัยพะเยา เพื่อเปลี่ยนคุณค่าให้เป็นมูลค่า วัตถุดิบต่างๆเหล่านี้ถูกนำมาเป็นวัสดุในการย้อมผ้าในแบบชิโบริ ด้วยเทคนิคต่างๆ ถึง 8 วิธี ได้สีและชิ้นงานที่โดดเด่นเป็นหัตถศิลป์ทำด้วยมือ มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เป็นการฟื้นฟูธรรมชาติ เพราะกระบวนการย้อมสีธรรมชาติเป็นกระบวนการที่พึ่งพิงกับวัสดุธรรมชาติ เป็นการใช้ประโยชน์จากธรรมชาติ เมื่อผนวกกับเทคนิคมัดย้อมชิโบริแบบญี่ปุ่น ร่วมกับนักออกแบบผลิตภัณฑ์ที่มีความรู้ความสามารถจากหน่วยงานต่างๆ ยิ่งเป็นการเพิ่มคุณค่าและมูลค่า เกิดเป็นผลิตภัณฑ์โดดเด่น มีเรื่องราว เป็นที่นิยมทั้งตลาดในประเทศและนอกประเทศ
ทั้งนี้กลุ่มผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริ ได้รับคัดเลือกและเชิญจากหลายหน่วยงาน อาทิ สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอภูกามยาว สำนักงานพาณิชย์จังหวัดพะเยา สำนักงานพลังงานจังหวัดพะเยา ให้ออกร้านในนามอำเภอภูกามยาวในโอกาสต่างๆ โดยการดำเนินงานของกลุ่มฯร่วมกับโครงการหน่วยขับเคลื่อนนวัตกรรมเพื่อสังคม (Social Innovation Driving Unit) ประจำพื้นที่ภาคเหนือตอนบน 2 สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ และ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา ในการทำโครงการ “แม่อิงชิโบริโมเดล” เป็นผลงานนวัตกรรมเพื่อสังคม ประจำปีงบประมาณ 2563 ได้รับรางวัลผลงานนวัตกรรมดีเด่น ประจำปี 2563 ได้รับรางวัลผู้ประกอบการที่มีการพัฒนาผลิตภาพการผลิตดีเด่น โครงการการให้คำปรึกษาแนะนำด้านการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตด้วยเทคโนโลยีที่เหมาะสม (OTECH) ภายใต้โครงการหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 กองพัฒนาอุตสาหกรรมชุมชน กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม ร่วมกับ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ ได้รับมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยเพื่อนักท่องเที่ยว โดยนักท่องเที่ยว โครงการยกระดับอุตสาหกรรมท่องเที่ยวไทยมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย หรือ SHA – Amazing Thailand Safety & Health Administration ที่กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา จัดทำขึ้นร่วมกับ กระทรวงสาธารณสุข และล่าสุดผลิตภัณฑ์กระเป๋าคอลเลคชั่น “กว๊านพะเยา สายน้ำแห่งชีวิต” ที่นำสุดยอดผลิตภัณฑ์ จ.พะเยา มารวมกัน ทั้งผ้ามัดย้อมชิโบริ เครื่องจักสานผักตบชวา และผ้าฝ้ายทอมือ ตัดเย็บอย่างปราณีต ได้รับรางวัลผลิตภัณฑ์ กศน.ดีเด่นระดับจังหวัด ประจำปีพุทธศักราช 2564
การรวมกลุ่มกันของสมาชิกกลุ่มผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริ เป็นการดำเนินงานเชิงรุก เป็นกิจกรรมและความต้องการของชุมชน โดยชุมชน เพื่อชุมชน จากนั้นจึงสะท้อนความต้องการไปยังหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชน เกิดเป็นเครือข่ายความร่วมมือที่บูรณาการทุกภาคส่วนเข้าด้วยกัน โดยมีสถาบันการศึกษาทั้งในและนอกพื้นที่เป็นหน่วยให้ข้อมูลทางวิชาการ กลุ่มฯขอรับสนับสนุนองค์ความรู้ ปัจจัยการผลิต และการส่งเสริมการตลาด ที่เฉพาะเจาะจง ตรงเป้าหมาย เพื่อแก้ปัญหาชุมชนให้ถูกจุด เป็นตัวอย่างให้กลุ่มฯอื่นได้
นอกจากนี้ปัจจุบันกลุ่มผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริยังเป็นศูนย์เรียนรู้ของอำเภอ เป็นสถานศึกษาของ กศน. เพื่อเปิดโอกาสให้ เกษตรกร แม่บ้านและผู้ว่างงาน ทุกเพศทุกวัย โดยเฉพาะผู้สูงอายุ ตลอดจนผู้สนใจทั่วไป เข้ามาศึกษาดูงาน เรียนรู้และมีส่วนร่วมในการสร้างสรรค์ผลงานตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ แบบครบวงจร โดยในช่วงสถานการณ์ปกติ ทางกลุ่มฯมีช่องทางการจำหน่ายทั้งแบบหน้าร้าน การศึกษาดูงาน การอบรมเชิงปฏิบัติการและการออกบูธ ส่วนในยุคโควิด-19 การจำหน่ายออนไลน์ ผ่านเว็บไซต์ เฟซบุ๊ค และอินสตราแกรมของกลุ่มฯเป็นทางออกในการสร้างรายได้คืนกลับมายังกลุ่มฯและชุมชน
ติดตามงานหัตถศิลป์ของกลุ่มผ้ามัดย้อมแม่อิงชิโบริได้ทางเว็บไซต์ https://sites.google.com/view/mae-ing-shibori/ และ เฟซบุ๊ค https://www.facebook.com/maeingshibori/ หรือ โทรศัพท์ 064 996 5398 และ 098 635 1669
