ดอยแม่สลอง ตำบลแม่สลองนอก อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย เป็นที่ตั้งของ หมู่บ้านสันติคิรี ที่เดิมชื่อ บ้านแม่สลองนอกซึ่งเป็นชุมชนผู้อพยพจากกองพล 93 จากสหภาพพม่าเข้ามาในเขตไทย จำนวนสองกองพันคือ กองพันที่ 3 เข้ามาอยู่ที่อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ และกองพันที่ 5 อยู่ที่บ้านแม่สลองนอก ภูเขาที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของจังหวัดเชียงรายที่เป็นพื้นที่ที่มีการปลูกชาที่ดีที่สุดของประเทศและมีต้นนางพญาเสือโคร่งมีดอกช่วงช่วงต้นเดือนมกราคม จนถึงปลายเดือนมีนาคม
บ้านสันติคีรี หมู่ที่ 1 ตำบลแม่สลองนอก อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย หมู่บ้านที่อยู่สูงกว่าระดับน้ำทะเลเฉลี่ย 1,200 เมตร เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีความสำคัญและเป็นที่รู้จักของนักท่องเที่ยวโดยทั่วไปอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดเชียงราย ในฐานะหมู่บ้าน OTOP เพื่อการท่องเที่ยว หมู่บ้านสันติคีรี หรือ “ดอยแม่สลอง” หรือ “เหมย เซอ เล่อ” มีความหมายว่า เป็นดินแดนแห่งความสงบสุข เรียบร้อยและสวยงามด้วยสภาพพื้นที่เป็นภูเขาสูงชัน สลับซับซ้อนอากาศเย็นสบายตลอดทั้งปี จึงเหมาะที่จะเป็นแหล่งผลิตพืชเมืองหนาว เช่น ชาจีน (ชาอู่หลง) บ๊วย ท้อ ผัก ผลไม้และไม้ดอกเมืองหนาว และได้กลายมาเป็นผลิตภัณฑ์ OTOP ขึ้นชื่อของหมู่บ้านแห่งนี้อีกทั้ง มีผู้คนอยู่อาศัยถึง 7 ชนเผ่า เช่น ชาวจีนยูนนาน ชาวไทยภูเขาเผ่าเย้า เผ่าอาข่า เผ่าลีซู (ลีซอ) เผ่าลาหู่ ไทยใหญ่ และไทยลื้อ โดยแต่ละชนเผ่าล้วนมีประวัติความเป็นมายาวนาน รวมถึงการมีประวัติศาสตร์ของวีรชนชาวจีนที่เชื่อมโยงประวัติศาสตร์ชาติไทย ที่น่าสนใจ
ความงามและอัตลักษณ์ชุมชน บ้านสันติคีรีเป็นหมู่บ้าน OTOP เพื่อการท่องเที่ยวที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต การละเล่น อาหารของชนเผ่า ไม่ว่า การชมธรรมชาติ ทัศนีย์ภาพ ที่เป็นภูเขาสูงสลับเมฆหมอกและอากาศที่หนาวเย็นเกือบตลอดปี เป็นหมู่บ้านที่มีดอกไม้เมืองหนาวที่มีที่เดียวในประเทศไทย คือดอกซากุระ ลิลลี่ ทิวลิป อีกทั้งยังมีประเพณีวัฒนธรรมชนเผ่า 7 ชนเผ่าที่มีอยู่หลากหลายแตกต่างกัน เช่น การละเล่น การแสดง การแต่งกาย ตลอดจนการดำรงชีพ ท่ามกลางบรรยากาศของผู้คนในชุมชนที่มีความรักความสามัคคีเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันและเอี้ออารีต่อกันรวมถึงวัฒนธรรมและวิถีความเป็นอยู่ โดยเฉพาะขั้นตอนการผลิต การชิมชา อาหารจีนและอาหารชนเผ่า ที่ถ่ายทอดภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่นจนเป็นที่รู้จักแพร่หลายถึงปัจจุบัน
ผลิตภัณฑ์ OTOP เด่น ผลิตภัณฑ์ชาต่าง ๆ เช่น ชาอู่หลง ชาเจียวกู่หลาน ชาแดง ชามะลิ ชาอัสสัม ฯลฯ แหล่งท่องเที่ยวของชุมชน
- พระบรมธาตุวัดสันติคีรีญาณสังวราราม
- พระธาตุศรีมหาโพธิ์บุญชุ่มเมืองแม่สลอง
- อนุสรณ์สถานทหารจีนคณะชาติ
- สุสานนายพลต้วน
- สวนชา สวนผลไม้และสวนไม้ดอกเมืองหนาว
- ประเพณี วัฒนธรรม วิถีชีวิตของชุมชนที่น่าสนใจ
มีมาตั้งแต่สมัยสิ้นสุดสงครามกลางเมืองจีน เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ. 2492 พรรคคอมมิวนิสต์จีน ภายใต้การนำของเหมา เจ๋อตุง ได้รับชัยชนะในประเทศจีน ส่วนกองทัพก๊กมินตั๋ง ภายใต้การนำของจอมทัพเจียง ไคเช็ค ที่พ่ายแพ้ ได้ล่าถอยไปยังไต้หวัน ยกเว้นกรมทหารราบที่ 3 ที่ 5 และกองพล 93 ซึ่งปฏิเสธที่จะยอมจำนน การสู้รบระหว่างกองทัพคอมมิวนิสต์และก๊กมินตั๋งยังคงดำเนินต่อไปในพื้นที่ห่างไกลบางส่วนของจีน รวมทั้งมณฑลยูนนานทางตะวันตกเฉียงใต้ เมื่อฝ่ายคอมมิวนิสต์เคลื่อนทัพเข้าสู่คุนหมิง เมืองหลวงของมณฑล ได้สำเร็จในเดือนมกราคม พ.ศ. 2493 กรมทหารที่ 3 และที่ 5 ภายใต้การบัญชาการของพลเอกลี เหวินห้วน และต้วน ซีเหวิน ตามลำดับ ได้ทำการสู้รบออกจากยูนนานและหลบหนีเข้าไปในพื้นที่ป่าของพม่า สงครามยังไม่สิ้นสุดสำหรับทหารก๊กมินตั๋ง หลังจาก “การเดินทางวิบาก” ของพวกเขาตั้งแต่ยูนนานจนถึงรัฐฉานของพม่า ฝ่ายพม่าเมื่อค้นพบว่ามีกองทัพต่างชาติเข้ามา ตั้งค่ายในแผ่นดินของตนก็ได้ทำการโจมตี การสู้รบยืดเยื้อกว่า 12 ปี และทหารก๊กมินตั๋งหลายพันคนได้อพยพไปยังไต้หวัน เมื่อจีนเข้าร่วมในสงครามเกาหลี หน่วยสืบราชการลับกลางแห่งสหรัฐอเมริกา (CIA) มีความต้องการข่าวกรองเกี่ยวกับจีนอย่างมาก ซีไอเอได้หันไปพึ่งนายพลก๊กมินตั๋งทั้งสอง ผู้ซึ่งตกลงที่จะส่งทหารบางส่วนกลับเข้าไปในจีน
สำหรับภารกิจในการแสวงหาข่าวกรอง เพื่อเป็นการตอบแทน ซีไอเอได้เสนออาวุธยุทธภัณฑ์ให้แก่นายพลทั้งสองเพื่อยึดจีนคืนจากฐานในรัฐฉาน กองทัพก๊กมินตั๋งพยายามมาก กว่าเจ็ดครั้งระหว่าง พ.ศ. 2493 และ 2495 แต่ก็ถูกขับไล่กลับมายังรัฐฉานครั้งแล้วครั้งเล่าการสิ้นสุดของสงครามเกาหลีใน พ.ศ. 2496 มิใช่จุดสิ้นสุดสำหรับการต่อสู้กองทัพ คอมมิวนิสต์จีนและพม่า ซึ่งยังคงมีต่อเนื่องมาเป็นเวลาอีกหลายปี โดยได้รับการสนับสนุนจากวอชิงตันและไต้หวัน ซึ่งเงินทุนนั้นก็ได้รับมาจากการมีส่วนเกี่ยวข้องในการค้ายาเสพติดบริเวณสามเหลี่ยมทองคำ
ตั้งแต่ พ.ศ. 2504 เพื่อใช้เป็นกันชนกับชนกลุ่มน้อย ทำให้ดอยแม่สลองในยุคแรกเป็นดินแดนลี้ลับต้องห้าม มีปัญหายาเสพติดและกองกำลังติดอาวุธมาตลอด ทางการไทยได้พยายามแก้ปัญหา โอนกองกำลังเหล่านี้มาอยู่ในความดูแลของกองบัญชาการทหารสูงสุด กระทั่งปี พ.ศ. 2515 คณะรัฐมนตรีมีมติรับทหารจีนคณะชาติให้อาศัยในแผ่นดินไทยอย่างเป็นทางการ ยุติการค้าฝิ่น ปลดอาวุธ และหันมาทำอาชีพเกษตรกรรม โดยได้ริเริ่มโครงการปลูกชา และปลูกสนสามใบเพื่อทดแทนป่า
ชุมชนบนดอยแม่สลองได้ชื่อใหม่เป็น บ้านสันติคีรี มีการออกบัตรประชาชนให้เมื่อปี พ.ศ. 2521 จากนั้นดอยแม่สลองคืนสู่ความสงบนับแต่นั้นมาจนถึงทุกวันนี้
แนวคิดในการพัฒนาเกิดขึ้นมาเพื่อส่งเสริมกิจกรรมการท่องเที่ยว อีกทั้งร่วมกันรักษาประเพณีวัฒนธรรมที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ไว้ในชุมชน และกระตุ้นให้นักท่องเที่ยวได้มีโอกาสเดินทางมาสัมผัสบรรยากาศการท่องเที่ยวบนดอยแม่สลองอย่างต่อเนื่องสร้างรายได้ให้คนในชุมชน ด้วยกระบวนการในพื้นที่อย่างการประชุมร่วมกันทำการวิเคราะห์ข้อมูล / ทุน การทำแผน และการเชื่อมโยงหน่วยงาน จนส่งผลความสำเร็จที่เกิดขึ้น ทำให้ชุมชนมีความสามัคคี คนในชุมชนมีรายได้มากขึ้น เนื่องจากชาวบ้านเกิดการทำงานร่วมกัน ส่งผลให้สังคมมีความเกื้อกูลกัน จนหน่วยงานรัฐให้ความสำคัญในระดับนโยบาย เข้ามาสนับสนุนประชารัฐกับการท่องเที่ยวชุมชน
