จากกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองหินปูนสู่การแก้ไขปัญหาที่ดินทำกิน

ละอองดาว สีลาน้ำเที่ยง ประธานกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองหินปูน เล่าว่า  เมื่อก่อนตนเป็นผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 6 บ้านบ่อลูกรัง  ประมาณปี 2547 มีโอกาสเดินทางไปศึกษาดูงานที่ชุมชนแห่งหนึ่งในจังหวัดลำปาง ซึ่งขณะนั้นตนสนใจเรื่องกองทุนหมู่บ้าน  จึงตั้งใจไปศึกษาดูงานเรื่องนี้เพื่อที่จะนำความรู้ที่ได้กลับมาพัฒนาหมู่บ้านของตน  จากการไปศึกษาดูงานครั้งนั้น  ทำให้รู้ว่าการที่จะจัดตั้งกองทุนหมู่บ้านขึ้นมานั้น  สิ่งสำคัญที่จำเป็นต้องมีคือข้อมูลในชุมชน

เมื่อกลับมาตนและคณะกรรมการจึงได้เริ่มลงพื้นที่สำรวจข้อมูลในหมู่บ้าน  โดยแบ่งข้อมูลออกเป็น 4 ด้านด้วยกัน ได้แก่ 1. ข้อมูลด้านครัวเรือน  2.ข้อมูลด้านภูมิปัญญาในท้องถิ่น  3.ข้อมูลโครงสร้างพื้นฐาน  และ 4.ข้อมูลด้านวิถีชีวิต

นอกจากนี้ยังนำความรู้จากการศึกษาดูงานที่ จ.ลำปางมาขยายผลเพื่อจัดตั้งสถาบันการเงินของชุมชนขึ้นมา  โดยรวบรวมกลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต  กองทุนปุ๋ย  กองทุนหมู่บ้าน  กลุ่มอาชีพต่างๆ  ที่มีอยู่ในตำบลเข้ามารวมกัน  มีเงินกองทุนรวมประมาณ  4 ล้านบาทเศษ

ต่อมาในเดือนพฤศจิกายน 2549  จึงเปิดดำเนินการ  ใช้ชื่อว่า ‘สถาบันการเงินชุมชนบ้านบ่อลูกรัง’    ซึ่งนอกจากจะเป็นแหล่งทุนให้แก่ชาวบ้านแล้ว  สถาบันการเงินฯ ยังมีเป้าหมายแก้ไขปัญ­หาที่ดินให้แก่ชาวบ้านด้วย    โดยมีสมาชิกเริ่มต้นประมาณ 100 ราย ส่วนใหญ่เป็นชาวบ้านในหมู่ที่ 6  บ้านบ่อลูกรัง

อย่างไรก็ตาม  จากการจัดเก็บข้อมูลในครั้งนั้นทำให้พบปัญหาเรื่องที่ดินทำกิน  มีชาวบ้านไม่มีที่ดินทำกินรวม 48 ครัวเรือน จึงได้มีการหารือเพื่อหาแนวทางการแก้ไขปัญหาร่วมกัน  และมีความเห็นร่วมกันว่าจะหาที่ดินมาให้ชาวบ้านเช่าเพื่อทำกิน ซึ่งในขณะนั้นสามารถรวบรวมชาวบ้านที่สนใจได้ 20 คน  โดยเช่าที่ดินเอกชน  ไร่ละ 1,000 บาท  20 ไร่  เป็นเงิน 20,000 บาทต่อเดือน  จัดสรรที่ดินให้คนละ 1 ไร่  รวมกลุ่มกันปลูกหน่อไม้ฝรั่ง ซึ่งสามารถสร้างรายได้ได้เป็นอย่างดี  เฉลี่ยแล้วมีรายได้วันละ 1,700 บาทต่อคน

 ต่อมาในปีที่ 3 เจ้าของที่ดินเห็นว่าผู้เช่ามีรายได้ดีจากการปลูกหน่อไม้ผรั่งจึงได้ขอขึ้นค่าเช่าเป็นไร่ละ 6,000 บาท  ชาวบ้านเริ่มสู้ราคาไม่ไหว จึงได้มีการประชุมหารือกันอีกครั้งและมีความเห็นว่า  หากยังเช่าที่ดินเดิมอยู่  ถ้านำเงินค่าเช่ามารวมกันเพียง 1 ปีก็จะเป็นเงินก้อนใหญ่พอที่จะนำมาซื้อที่ดินเป็นของพวกเราเองได้

“ผมจึงเสนอให้ทุกคนร่วมกันออมเงินเดือนละ 100 บาท  เพื่อนำเงินที่ได้ไปซื้อที่ดินมาเป็นของเราเอง เมื่อทุกคนเห็นด้วยจึงได้จัดตั้ง ‘กองทุนออมที่ดิน’ขึ้นมาในปี 2550 ซึ่งในช่วงระหว่างออมเงินนั้นก็ได้ไปเช่าที่ดินแปลงใหม่เนื้อที่ 50 ไร่  เพื่อเป็นที่ทำกินชั่วคราว และหวังว่าจะนำเงินที่ได้จากการออมมาซื้อที่ดินแปลงนี้”   ละอองดาวเล่าความเป็นมาของการจัดตั้งกองทุนเพื่อแก้ไขปัญหาที่ดินทำกิน” และบอกว่า แต่เมื่อออมเงินได้หนึ่งปี   เงินที่ออมก็ยังไม่เพียงพอที่จะซื้อที่ดิน  และเมื่อรวบรวมเงินได้ก้อนหนึ่งพอที่จะนำไปซื้อที่ดินแต่ก็ไม่ทันเสียแล้ว  เพราะหากไม่โดนซื้อตัดหน้า ก็โดนเจ้าของที่ดินขึ้นราคา  เป็นแบบนี้เรื่อยมา  ทำให้ไม่สามารถซื้อที่ดินได้สักที

ในปี 2551 ปาลิน ธำรงรัตนศิลป์ คณะทำงานขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดสระแก้วได้เข้ามาให้คำแนะนำและชักชวนให้ก่อตั้งกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลขึ้นมา  ทำให้ละอองดาวมองเห็นถึงโอกาสและช่องทางในการซื้อที่ดินทำกินให้กับชาวบ้าน  เพราะการจัดตั้งกองทุนสวัสดิการฯ ในระดับตำบล  จะทำให้สามารถขยายฐานสมาชิกได้มากขึ้นทั่วทั้งตำบล  เงินออมก็จะมากขึ้นไปด้วย  จึงได้ตั้งกองทุนสวัสดิการตำบลคลองหินปูนขึ้นในวันที่ 14 สิงหาคม 2551

โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ชาวบ้านมีสวัสดิการ  มีที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยที่มั่นคง  และสร้างทุนชุมชน  ขึ้นมา  โดยให้กองทุนสวัสดิการชุมชนเป็นเครื่องมือหนึ่งในการเชื่อมโยงผู้เดือดร้อนให้ลุกขึ้นมาแก้ไขปัญหาของตนเอง  จัดการตนเอง  เพื่อให้เกิดการจัดระบบการทำงานร่วมกันของคนทั้งตำบล  มีสมาชิกแรกก่อตั้งจำนวน 385 คน  ในช่วงแรกคณะกรรมการกองทุนฯ พยายามขยายฐานสมาชิก  แต่ไม่มีใครสนใจเข้าร่วม

 ในปี 2552 เมื่อมีการจัดตั้งสภาองค์กรชุมชนตำบลคลองหินปูน  จึงได้เชื่อมโยงกลุ่มองค์กรต่างๆ ที่ร่วมกันจัดตั้งสภาองค์กรชุมชนฯ เพื่อขยายฐานสมาชิก  จนประสบผลสำเร็จในระยะเวลาเพียง 2 เดือน  มีสมาชิกเพิ่มขึ้นจำนวน 2,000 คนเศษ   มีเงินกองทุนรวมกว่า 1 ล้านบาท

“มีอยู่วันหนึ่ง  ผมนำเงินกองทุนสวัสดิการฯ ที่สมาชิกส่งสมทบไปฝากธนาคารออมสินตามปกติ  จึงได้เห็นว่ามีสมาชิกกองทุนสวัสดิการชุมชนไปกู้เงินกับธนาคารออมสิน ทำให้ฉุกคิดว่าเงินที่สมาชิกไปกู้กับธนาคารออมสินนั้น  ส่วนหนึ่งก็มาจากเงินกองทุนสวัสดิการชุมชนที่ผมนำไปฝากอยู่เป็นประจำ  แล้วทำไมจึงไม่ใช้เงินกองทุนที่สมาชิกร่วมกันสมทบมาช่วยเหลือคนในตำบลเสียเอง” ละอองดาวเล่าต่อ

 คิดได้ดังนั้น  ละอองดาวจึงนำเงินกองทุนมาฝากไว้ที่สถาบันการเงินบ่อลูกรัง  เพื่อใช้เงินนี้เป็นทุนหมุนเวียนช่วยเหลือแก้ไขปัญหาของชาวบ้าน  โดยมีข้อตกลงร่วมกันว่า  ผู้ที่สมัครเป็นสมาชิกสถาบันการเงินฯ จะต้องเป็นสมาชิกกองทุนสวัสดิการชุมชนด้วย

 ส่วนการบริหารจัดการเงินกองทุนนั้น  กองทุนมีระเบียบอย่างชัดเจน  โดยแบ่งเป็นค่าสวัสดิการของสมาชิกกองทุน 30%  เงินยืมสำหรับสมาชิกกองทุน  เงินยืมเพื่อการแก้ไขปัญหาที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย 25% (ค่าบำรุง 6%) ต่อปี  และเงินยืมเพื่อการแก้ไขปัญหาหนี้สิน/หนี้สินนอกระบบ 5% (ค่าบำรุง 12% ต่อปี)  ฯลฯ บริหารงานโดยคณะกรรมการสถาบันการเงินชุมชนบ้านบ่อลูกรัง ซึ่งมีการบริหารจัดการอย่างเป็นระบบ

ในปี 2553 ได้จัดซื้อที่ดินแปลงแรกได้สำเร็จในราคา 307,125 บาท  เนื้อที่ 4 ไร่ 1 งาน  นำมาสร้างเป็นที่อยู่อาศัย 17 ครัวเรือน  โดยใช้เงินกองทุนสวัสดิการฯ สมทบซื้อที่ดิน จำนวน 50,000 บาท และให้ผู้ได้รับสิทธิ์ทั้ง 17 ครัวเรือน  ชำระเงินคืนตามกำลังรายได้ของแต่ละครัวเรือน

 ต่อมาได้จัดซื้อที่ดินแปลงที่ 2  เนื้อที่  10 ไร่ ในราคา 500,000 บาท  เป็นเงินจากกองทุนสวัสดิการฯ 100,000 บาท  เป็นที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย 10 ครัวเรือน

ในปี 2554 ได้ซื้อที่ดินแปลงที่ 3  โดยได้รับการช่วยเหลือเจรจาต่อรองการซื้อขายจากหน่วยงานปกครองในท้องถิ่น  เนื้อที่ 22 ไร่ 1 งาน  ราคา 1,100,000 บาท  เป็นเงินจากกองทุนสวัสดิการฯ 500,000 บาท  และเงินจากกองทุนที่ดินที่อยู่อาศัยตำบลคลองหินปูน 600,000 บาท  เป็นที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย 11 ครัวเรือน

ต่อมาได้ซื้อที่ดินแปลงที่ 4  เนื้อที่ 14 ไร่  ราคา 700,000 บาท  เป็นเงินจากกองทุนสวัสดิการฯ 200,000 บาท  เป็นที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัย 7 ครัวเรือน

ในปี 2555  ได้จัดซื้อที่ดิน 1  งาน  เพื่อเป็นที่อยู่อาศัย  1 ครัวเรือน  ราคา 25,000 บาท  นอกจากนี้ยังใช้เงินกองทุนสวัสดิการชุมชนมาซ่อมแซมและปรับปรุงบ้านเรือนของสมาชิกที่มีสภาพทรุดโทรม  จำนวน 60 ครัวเรือนๆ ละ 20,000 บาท

ละอองดาวเล่าด้วยว่า ในปี 2563  มีแผนที่จะซื้อที่ดินอีกจำนวน 42 ไร่  ราคา 2,100,000 บาท  โดยได้ชำระมัดจำกับเจ้าของที่ดินไปแล้ว 50,000 บาท  เพื่อนำมาจัดสรรที่ดินทำกินให้กับสมาชิกอีก 20 ครัวเรือน

นอกจากนี้ตำบลคลองหินปูนยังอยู่ในระหว่างการนำอากาศยานไร้คนขับหรือ ‘โดรน’ (Drone) มาใช้ในการทำเกษตรกรรม  โดยได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล  ทั้งนี้โดรนสามารถบรรทุกปุ๋ยน้ำหรือสารกำจัดแมลงต่างๆ เพื่อฉีดพ่นในแปลงเกษตรกรรมได้สะดวกและรวดเร็วกว่าการใช้แรงงานคน  รวมทั้งยังช่วยลดต้นทุนในการผลิตได้อีกด้วย

จากวันนั้นจนถึงวันนี้กองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองหินปูนสามารถช่วยเหลือสมาชิกให้มีที่ดินทำกินไปแล้วจำนวน  28 ครัวเรือน  และพัฒนาที่อยู่อาศัยสำเร็จไปแล้วกว่า  60 ครัวเรือน  ด้วยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน  โดยมุ่งหวังสร้างความมั่นคงในที่ดินทำกินและที่อยู่อาศัยให้กับคนในตำบลได้อย่างเป็นธรรม

 จากผลสำเร็จที่เกิดขึ้น  ทำให้กองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองหินปูนได้รับรางวัลกองทุนสวัสดิการชุมชน  ผู้สรรค์สร้างความมั่นคงของมนุษย์ ตามแนวคิดของศาสตราจารย์ ดร. ป๋วย อึ๊งภากรณ์ “คุณภาพแห่งชีวิต ปฏิทินแห่งความหวัง  จากครรภ์มารดาถึงเชิงตะกอน” ประจำปี 2562  ประเภทที่ 6 ด้านการจัดการ/จัดสรรที่ดินทำกิน และที่อยู่อาศัยที่พอเพียงต่อการดำรงชีพ  และจะเป็นอีกหนึ่งตัวอย่างดีๆ ให้กับพื้นที่ที่ประสบปัญหาเช่นเดียวกันนี้ได้ศึกษาและนำไปนำปรับใช้แก้ไขปัญหาในพื้นที่อื่นๆ ต่อไป…