“แบ่งทุกข์ ปันสุข ช่วยปลดหนี้นอกระบบ โดยกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองตะเกรา”

 บทความโดย พอช.สำนักงานภาคกรุงเทพฯปริมณฑลและตะวันออก   

ตำบลคลองตะเกรา  อำเภอท่าตะเกียบ  จังหวัดฉะเชิงเทรา ชื่อนี้มีความหมาย คำว่า “ตะเกรา” มาจากชื่อของต้นไม้ชนิดหนึ่งที่เกิดตามริมคลอง ซึ่งคลองในตำบลมีอยู่หลายสายด้วยกัน โดยมีต้นกำเนิดมาจากน้ำตกอ่างฤๅไนบนเขาตะกรุบ ริมคลองนั้นจะมีต้นคันเกราขึ้นอยู่เป็นจำนวนมาก  ชาวบ้านจึงเรียกว่า “คลองคันเกรา” และเพี้ยนมาเป็น “คลองตะเกรา” จนถึงปัจจุบัน

ตำบลคลองตะเกราพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ลาดเนินสลับภูเขา มีป่าไม้อุดมสมบูรณ์ และเป็นส่วนหนึ่งของป่าสงวนแห่งชาติแควระบม – สียัด ซึ่งมีพื้นที่ครอบคลุมหลายจังหวัด และเป็นแหล่งต้นน้ำลำธารของแม่น้ำบางปะกง ประชาชนส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้างทั่วไป  มีวิถีชีวิตความเป็นอยู่แบบพึ่งพาตนเอง  โดยไม่มีกองทุนหรือสวัสดิการใดๆ มารองรับ

ดวงใจ ผาสุข  ประธานกองทุนสวัสดิการชุมชน เล่าให้ฟังว่า เมื่อสมัยรัฐบาลมีนโยบายให้ก่อตั้งกองทุนสวัสดิการเพื่อจัดสวัสดิการให้กับคนดูแลป่ารอยต่อ 5 จังหวัด ผู้นำที่ขับเคลื่อนเรื่องป่าชุมชนอยู่ในขณะนั้นจึงได้รวมตัวกันเพื่อจัดตั้งกองทุนสวัสดิการชุมชนขึ้นมา โดยเริ่มแรกรวบรวมรายชื่อสมาชิกได้ประมาณ 104 คน จัดตั้งกองทุนฯ ขึ้นในวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2552  แต่เมื่อเวลาผ่านไปไม่นานแกนนำผู้ก่อตั้งก็ล้มเลิกความตั้งใจ  ต่างแยกย้ายกันไปคนละทิศคนละทาง

จนกระทั่งปี 2556 มีนักพัฒนาชุมชนคนใหม่ย้ายเข้ามา จึงได้มาชวนผู้นำท้องถิ่นและภาคประชาชนร่วมกันฟื้นฟูกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองตะเกราขึ้นอีกครั้ง  เพื่อหวังจะให้คนในชุมชนมีสวัสดิการช่วยเหลือดูแลกันเองในชุมชน  โดยในช่วงแรกที่เริ่มฟื้นฟูกองทุน คณะกรรมการได้พยายามติดตามสมาชิกเดิมเพื่อให้กลับมาเข้าร่วมกองทุนสวัสดิการอีกครั้ง  แต่กลับพบปัญหาว่ารายชื่อสมาชิกที่สมัครเข้ามาในช่วงปีแรกของการก่อตั้งนั้นเป็นเพียงรายชื่อลอยๆ ซึ่งเจ้าของชื่อไม่ได้รู้เรื่องมาก่อนและไม่ต้องการที่จะเป็นสมาชิก

เมื่อเป็นดังนั้นคณะกรรมการจึงจำเป็นต้องโละสมาชิกเก่าออกทั้งหมดและรวบรวมสมาชิกขึ้นมาใหม่  โดยได้สมาชิกใหม่ทั้งสิ้น 106 คน  และมีงบประมาณที่ถ่ายโอนมาจากแกนนำชุดแรก จำนวน 5,000 บาท ซึ่งการทำงานในช่วงแรกๆ นั้น  คณะกรรมการยังไม่เข้าใจเจตนารมณ์ของกองทุนสวัสดิการชุมชน  จึงได้สื่อสารและระบุในระเบียบกองทุนว่า “สมาชิกต้องส่งเงินออม” ทำให้เจตนารมณ์ของกองทุนฯ เปลี่ยนไป

เมื่อคณะกรรมการขับเคลื่อนกองทุนสวัสดิการชุมชนระดับจังหวัดได้เข้ามาสอบทานกองทุนและพบเข้า จึงได้ให้ข้อคิดเห็นและสร้างความเข้าใจใหม่ให้กับคณะกรรมการกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองตะเกราว่า

 เมื่อเป็นเช่นนั้น  คณะกรรมการกองทุนจึงได้ดำเนินการแก้ไขระเบียบและทำความเข้าใจกับสมาชิกกองทุนใหม่  โดยต้องใช้เวลานานกว่า 3 ปี  กว่าที่สมาชิกทั้งหมดจะเข้าใจถึงเจตนารมณ์ของกองทุนสวัสดิการชุมชน

จากวันนั้นจนถึงวันนี้  กองทุนสวัสดิการชุมชนคลองตะเกราดำเนินงาน อย่างต่อเนื่อง จากความร่วมมือร่วมใจของทุกฝ่ายจึงสามารถพัฒนาการจัดสวัสดิการให้มีความหลากหลายมากขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งนอกจากสวัสดิการเรื่องการเกิด  แก่  เจ็บ  ตาย ที่เป็นสวัสดิการขั้นพื้นฐานแล้ว  กองทุนฯ ยังได้พัฒนาการจัดสวัสดิการให้กับสมาชิกในด้านอื่นๆ เพิ่มเติม  เช่น  สวัสดิการมอบทุนการศึกษาแก่บุตรหลาน, สวัสดิการช่วยเหลือทหารปลดประจำการ, สวัสดิการส่งเสริมวัฒนธรรมประเพณี, สวัสดิการช่วยเหลือด้านการกุศล, สวัสดิการช่วยเหลือด้านสาธารณะ, สวัสดิการการแก้ไขปัญหาหนี้สิน  รวมแล้วกว่า 10 ด้าน แต่สิ่งที่ทำให้กองทุนฯ รู้สึกภาคภูมิ และถือว่าเป็นผลงานชิ้นเอกของกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองตะเกราก็คือ ‘การแก้ไขปัญหาหนี้สิน’ ซึ่งเป็นปัญหาหลักของคนในชุมชน

โดยแนวคิดการแก้ไขปัญหาหนี้สินเกิดขึ้นจากประธานกองทุนสวัสดิการฯ (ดวงใจ ผาสุข)  เมื่อได้มาทำงานชุมชนอย่างเต็มตัว  ทำให้เห็นถึงปัญหาความเดือดร้อนของคนในชุมชน  จึงเกิดเป็นข้อสงสัยในใจว่า “ปัญหาหนี้สินที่คนในชุมชนต้องเผชิญอยู่นั้น รัฐบาลจะมี นโยบายหรือโครงการใดที่เข้ามาช่วยแก้ไขปัญหาในเรื่องนี้หรือไม่ ?”

เมื่อตนเป็นภาคประชาชนและได้มีโอกาสเข้ามาเป็นประธานกองทุนสวัสดิการชุมชน  ทำให้ได้มีโอกาสเข้ามาประชุมร่วมกับสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) และเห็นถึงวิธีการการทำงาน  การสำรวจข้อมูล เพื่อนำมาจัดทำแผนพัฒนาแก้ไขปัญหา  แล้วนำไปเชื่อมโยงกับหน่วยงานอื่นๆ ในการบูรณาการการทำงานร่วมกัน ตนจึงนำแนวทางการทำงานที่ได้กลับมาปฏิบัติ และเริ่มสำรวจข้อมูลในชุมชน  ทำให้มองเห็นปัญหาของภาคประชาชนด้วยกันอย่างชัดเจน  คือ ปัญหาเรื่องหนี้สิน ประกอบกับตนเองเป็นคณะกรรมการของสถาบันการเงินชุมชน  ทำให้เห็นปัญหาชัดเจนมากยิ่งขึ้น

“

จากปัญหาที่พบจึงนำมาสู่การจัดสวัสดิการด้านการแก้ไขปัญหาหนี้สิน โดยได้เชื่อมโยงกับสถาบันการเงินชุมชนหนองคอก  และได้ทดลองปล่อยเงินกู้ให้กับผู้ที่เป็นสมาชิก  โดยมีเงื่อนไขว่าผู้ที่จะสามารถกู้เงินได้นั้นจะต้องเป็นสมาชิกทั้งสถาบันการเงินหนองคอก  และเป็นสมาชิกกองทุนสวัสดิการชุมชนตำบลคลองตะเกราด้วย  ซึ่งวิธีการกู้ยืมนั้น  มีขั้นตอนคือ คณะกรรมการกองทุนเป็นผู้ดำเนินการคัดกรองและรับรองผู้เดือดร้อนที่มีความประสงค์จะกู้เงิน และกรรมการกองทุนสวัสดิการชุมชนร่วมกับคณะกรรมการสถาบันการเงินจะต้องเปิดวงประชุมเพื่อพิจารณา ผู้ที่เดือดร้อน  เพื่อขอมติจากคณะกรรมการในการปล่อยกู้ พร้อมทั้งหารือกับผู้กู้ถึงแผนการผ่อนชำระคืน  โดยให้สมาชิกประเมินจากศักยภาพทางการเงินของตนเองว่าสามารถผ่อนชำระคืนได้เดือนละเท่าไหร่  และทำสัญญาร่วมกัน  โดยที่ผ่านมา สามารถช่วยเหลือและปลดหนี้ให้กับสมาชิกไปแล้วมากกว่า 3 ราย  เช่น

นางศิรดา บุญมารีย์  เป็นหนี้นอกระบบ  มีภาระต้องส่งเงินดอกเบี้ย 15,000 -25,000 บาทต่อเดือนเป็นเวลา 8 ปี  ต่อมาได้รับการช่วยเหลือ  โดยคณะกรรมการกองทุนสวัสดิการแนะนำให้ไปปรึกษากับสถาบันการเงินชุมชนฯ และได้รับสินเชื่อประเภทเงินกู้เพื่อแก้ไขปํญหาหนี้นอกระบบ จำนวน 145,000 บาท  โดยสามารถชำระคืนได้หมดภายใน 12 เดือน  ปัจจุบันนางศิรดาสามารถปลดหนี้ให้กับตนเองได้เรียบร้อยแล้ว

นางนิตยา น้อยตั้ง เป็นหนี้นอกระบบ  ส่งดอกเบี้ย 20,000-30,000 ต่อเดือนเป็นเวลา 10 ปี  ล่าสุดต้องการขายบ้านพร้อมที่ดินเพื่อชำระหนี้  จึงได้เข้ามาปรึกษาปัญหาความทุกข์กับกรรมการกองทุนสวัสดิการชุมชน กรรมการฯ ได้แนะนำให้สมาชิกรายนี้ไปปรึกษาปัญหาหนี้กับสถาบันการเงินชุมชนหนองคอก  ต่อมาจึงได้รับสินเชื่อประเภทเงินกู้เพื่อแก้ไขหนี้นอกระบบ  โดยนางนิตยา น้อยตั้ง ได้ชำระหนี้หมดภายใน 9 เดือนโดยไม่ต้องขายบ้าน

น.ส.สุเพ็ญ  คูคำ กู้เงินนอกระบบจำนวน  200,000 บาท  ต้องจ่ายดอกเบี้ยเดือนละ 5,000-8,000 บาทมาเกือบ 3 ปี   แม้จะจ่ายทุกเดือนแต่หนี้ก็ไม่ลดลง  นางสุเพ็ญจึงได้มาปรึกษาที่กองทุนสวัสดิการชุมชน  ขณะนี้อยู่ระหว่างการชำระคืน  และได้ลดต้นลดดอกเบี้ยทุกเดือน  จะส่งคืนครบหมดภายใน 30 เดือน